سیستم اعلام و اطفاء حریق از جمله ابزارهای مهم و حیاتی در جهت حفظ امنیت افراد و دارایی ها هستند، این تجهیزات، به کمک تکنولوژی های مدرن همچون: سنسورها، سیستم های خودکار و ارتباطات هوشمند، توانسته اند به طور جدی خطرات ناشی از احتراق را کم کرده و زمان واکنش به حوادث را به حداقل برساند. در این مقاله سعی برآن است به شرح مختصری از اعلام و اطفاء حریق پرداخته شود.

اعلام حریق به معنای تشخیص و اعلام زود هنگام حادثه به همه افراد در یک مجموعه می باشد. اصول اعلام حریق شامل تشخیص دقیق علائم احتراق همچون: حرارت نامتعارف، دود و در پی آن اعلام و اطلاع رسانی به افراد حاضر در محیط است.

انواع سیستم های اعلام حریق

- سیستم های زنگ های آتش نشانی (Conventional Fire Alarm Systems)

در این سیستم ها، فضاهای مختلف یک ساختمان با زنگ های هشدار آتش نشانی و ایستگاه های دستی حریق مجهز میشوند. هر منطقه از ساختمان به یک مدار مجزا متصل می گردد و هر زمان حریق تشخیص داده شود، زنگ هشدار آتش نشانی فعال می‌گردد.

- سیستم های آدرس پذیر (Addressable Fire Alarm Systems)

این سیستم ها با استفاده از دستگاه های آدرس پذیر، قابلیت شناسایی دقیق محل را دارند. هر دستگاه مانند سنسورها، دیتکتورها و ایستگاه های دستی، یک آدرس اختصاصی دارد که به بخش کنترل مرکزی اعلام حریق ارسال می‌شود.

- سیستم های هوشمند (Intelligent Fire Alarm Systems)

این سیستم ها قابلیت پیشرفته تری نسبت به سامانه های آدرس پذیر دارند و همچنین اطلاعات بیشتری از حالت عملکردی دستگاه ها را ارائه میدهند، با استفاده از تحلیل هوشمندانه، این سیستم ها می توانند مسائلی مانند محل خرابی را به طور دقیق مشخص کنند.

- سیستم تشخیص دود (Smoke Detection Systems)

این سیستم ها بر پایه تکنولوژی های گوناگونی همچون سنسور تشخیص دود اپتیکال یا یونیزاسیون عمل می نماید و زمانیکه سنسورها دود یا گاز حریق را شناسایی می نماید، سیستم اعلام حریق اکتیو می شود.

- سیستم های اعلام زنده (Voice Evacuation Systems)

این سیستم ها در زمان شناسایی حریق، از طریق پخش صدا، افراد را به خروج ساختمان دعوت می کند. اعلام به صورت گام به گام استفاده از دستگاه های صدا صورت می‌گیرد تا افراد به طور موثر وسریع از مکان حادثه خارج شوند .

- عملیات موثر در انتخاب سیستم مناسب

انتخاب سیستم مناسب بستگی به نوع ساختمان، نیازهای خاص ایمنی و شرایط زیست محیطی دارد. به عنوان مثال: در محیط هایی که غبار آلود هستند، سیستم های تشخیص حرارت ممکن است گزینه مناسبی باشند.

- اصول اطفای حریق

هدف اصلی اطفای حریق، سرعت و کاهش خسارات از طریق خاموش کردن حریق به سرعت است. این کار شامل استفاده از ماده خنک کننده، گازهای خنک کننده و خنک کننده های خشک می باشد.

- سیستم های اطفای حریق

- سیستم های اطفای آبی: استفاده از آب به عنوان عامل خنک کننده.

- سیستم اطفای خشک: مکانیزم این سیستم شامل سیستم های پودری، CO2 و فوم است که به عنوان عاملی خنک کننده عمل می‌نماید.

- سیستم های اطفای گاز: در این سیستم خنک کنندگی حریق توسط گازهایی مانند: CO2 صورت می‌گیرد.

استفاده از تکنولوژی های پیشرفته همچون سیستم های اتوماتیک و اتصال به شبکه های هوشمند ساختمانی، بهبود قابلیت واکنش و کارایی سیستم های اطفای حریق را محیا می‌کند.

- ارزیابی و تست سیستم ها اعلام و اطفاء حریق

ارزیابی دوره ای و تست عملکرد سیسستم های اعلام و اطفای حریق امری حیاتی است، تا اطمینان حاصل شود که در صورت نیاز سیستم ها به درستی عمل می کنند. در مورد نحوه ارزیابی سیستم های اعلام و اطفاء حریق مراحل زیر مورد بررسی قرار میگیرد:

1- بررسی نحوه عملکرد اولیه

اولین گام در ارزیابی سیستم های اعلام و اطفاء حریق، بررسی عملکردی آنها است. این شامل تست تجهیزات اعلام حریق (سنسورها، دتکتورها، چشم های دود، دتکتورهای دما و ... ) و نیز تست تجهیزات اطفاء حریق همچون (آتش نشانی، تجهیزات اسپرینکلر، سیستم های کپسول خنک کننده و...) می شود.

2- بررسی کیفیت ارتباطات

اطمینان حاصل کنید که تمامی قسمت های سیستم ( تجهیزات اعلام، پنل کنترل و ... ) به درستی با یکدیگر مرتبط هستند و هرگونه اعلام خرابی در ارتباطات بلافاصله شناسایی و رفع شود.

3- بررسی منابع تغذیه و کارکرد باتری

سیستم های اطفاء و اعلام حریق نیازمند منابع تغذیه ثابت می باشند. باتری های پشتیبانی باید به طور منظم مورد تست و بررسی قرار بگیرند تا در صورت قطع برق، سیستم ها به درستی عمل نمایند.

4- بررسی تامین قطعات یدکی

تایمن قطعات یدکی امری مهم است تا در مواقعی که نیاز به تعمیر و یا تعویض قطعه ای هست، در فرآیند انجام کار تسریع شود و سیستم حداقل زمان توقف را داشته باشد.

- نگهداری و مدیریت سیستم های اعلام و اطفاء حریق

نگهداری منظم و به روز رسانی سیستم های اعلام و اطفای حریق بسیار حائز اهمیت است تا در هنگام بروز حوادث، عملکرد بهینه و موثری انجام شود. در قسمت نگهداری و مدیریت سیستم اعلام و اطفاء حریق موارد زیر باید مورد ارزیابی و کنترل قرار بگیرد:

1- برنامه پایش، نگهداری و چکاپ دوره ای

برنامه ریزی نگهداری مورادی از قبیل بازرسی و تعمیرات دوره ای را شامل میشود که باید به صورت منظم انجام شود و به تاریخچه نگهداری سیستم اعلام و اطفاء حریق توجه شود.

2- آموزش و آگاهی کارکنان

همه پرسنل باید از نحوه استفاده از تجهیزات و سامانه های اعلام و اطفاء حریق اطلاع داشته باشند و به صورت دوره ای برای آنها آموزش برگزار شود.

3- ثبت و نگهداری مستندات

تمامی تست ها، بازرسی ها، تعمیرات و آموزش ها باید به دقت ثبت و در دسترس قرار بگیرند .

4- توجه به تغییرات محیطی

هر تغییر در ساختار ساختمان یا نقل و انتقالات داخلی باید مورد بررسی و اصلاح نیازهای سیستم های اعلام و اطفاء حریق قرار بگیرد.

استفاده از سیستم های اعلام و اطفاء حریق در ساختمان از اهمیت بالایی برخوردار است و میتواند تاثیر مهمی بر ایمنی و امنیت داشته باشد

پایش و نگهداری دوره ای و منظم تجهیزات اعلام و اطفاء حریق از اهمیت بسیاری برخوردار است تا در مواقع لزوم عملکرد مطلوبی داشته باشد و در راستای حفظ جان و دارایی افراد موثر باشد. به این ترتیب، امنیت و ایمنی ساختمان ها به طور کلی بهبود می یابد و خطرات حریق به حداقل کاهش می یابد. بنابراین، استفاده صحیح از سیستم‌های اعلام و اطفاء حریق از نکاتی است که به بهبود ایمنی و امنیت ساختمان‌ها کمک می‌کند و باید به‌طور جدی در نظر گرفته شود.